Baş səhifə   » QARABAĞ MÜNAQİŞƏSİ    » Danışıqlar prosesi    » 1997-ci ildəki danışıqlar   

1997-ci ildəki danışıqlar

  


1997-ci ilin yanvarından Minsk Qrupunda üçlü həmsədrlik (Rusiya, ABŞ, Fransa) institutu yaradıldı. ATƏT-in münaqişəyə dair ən ciddi qərarı isə 1996-cı il dekabrın 2-3-də Lissabonda keçirilən sammit zamanı qəbul edildi. Həmin sammit çərçivəsində prezident Heydər Əliyevin başçılıq etdiyi Azərbaycan nümayəndə heyəti olduqca gərgin danışıqlar aparıb, təşkilata üzv ölkələri münaqişənin Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll edilməli olduğuna inandıra bilmişdir. Heydər Əliyevin gərgin səyləri nəticəsində sammitin yekun bəyannaməsində Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasının üç prinsipini əks etdirən bənd yer almışdı:
1) Azərbaycanın ərazi bütövlüyü bərpa edilir;
2) Dağlıq Qarabağa Azərbaycanın tərkibində yüksək muxtariyyət statusu verilir;
3) Dağlıq Qarabağın hər iki icmasının təhlükəsizliyi təmin olunur.
Lakin Ermənistan konsensus prinsipindən sui-istifadə edərək həmin maddəyə razılıq verməmişdir. Prezident Heydər Əliyev isə cavab addımı kimi bütövlükdə sammitin yekun sənədinə veto qoyacağını bildirmişdir. Nəticədə kritik vəziyyətdən çıxış yolu kimi ABŞ, Rusiya, Fransa və digər ölkələrin səyi ilə həmin müddəalar ATƏT-in sədri, İsveçrə XİN başçısı Flavio Kottinin xüsusi bəyanatı şəklində qəbul olunub. ATƏT-in 53 ölkəsi sənədi qəbul etsə də, Ermənistan onun əleyhinə səs verib. Lissabon prinsipləri indiyədək Qarabağ nizamlanmasının başlıca prinsipləri olaraq qalmaqdadır. Sonradan Ermənistan diplomatiyasına rəhbərlik edən Vardan Oskanyan etiraf etmişdi ki, Lissabon prinsipləri onların böyük diplomatik məğlubiyyəti idi. Çünki beynəlxalq birlik Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləmişdi.
1997-ci ilin yanvarında Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə ATƏT-in Minsk Qrupunda həmsədr ölkə olan Finlandiyanı Fransa (ikinci həmsədr ölkə Rusiya idi) əvəz edib. Dəyişiklik Azərbaycanla razılaşdırılmamışdı. Rəsmi Bakı buna etiraz etmiş və alternativ olaraq ABŞ-ın həmsədrliyini irəli sürmüşdür. 15 fevral 1997 – ci ildə ABŞ ATƏT-in Minsk qrupuna üçüncü (Rusiya və Fransadan sonra) həmsədr olaraq qəbul olunmuşdur. Beləliklə, kompromis variant kimi üçlü həmsədrlik formatı qəbul olundu. (Həmin vaxtdan Qarabağ münaqişəsinin nizamlanması üzrə beynəlxalq vasitəçilik bu formatda fəaliyyət göstərir).

1997-ci il iyunun 1-də ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri (Rusiya, ABŞ, Fransa) regiona səfərin gedişində Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı Azərbaycan və Ermənistana kompleks plan təklif etmişlər.
Bu, beynəlxalq vasitəçilərin Qarabağ nizamlanmasına dair tərəflərə rəsmən təqdim etdikləri ilk plan idi.
Həmin layihəyə əsasən, silahlı münaqişə dayandırılmalı və Dağlıq Qarabağın statusuna dair razılaşma əldə edilməli idi. Azərbaycanın sözügedən sənədlərin (“Paket həll” variantı) mahiyyəti ilə bağlı konstruktiv məsləhətləşmələrə başlamağa hazır olmasına baxmayaraq, Ermənistan tərəfi təklif olunan yanaşmanı qəti şəkildə rədd etdi. Beləliklə, Minsk Qrupu həmsədrlərinin münaqişənin həllinə dair ilk ciddi təşəbbüsü Ermənistan tərəfindən uğursuzluğa uğradıldı.
Bundan sonra da həmsədrlər isə yeni həll variantları üzərində işi davam etdirmişlər. 19-23 sentyabr 1997-ci il tarixlərində həmsədrlər bölgəyə səfərləri zamanı münaqişənin “mərhələli həlli”nə əsaslanan yeni təklif təqdim etmişlər. Bu təkliflər ilk mərhələdə 6 rayonun işğaldan azad olunmasını, ATƏT-in sülhyaratma əməliyyatlarının başlamasını, köçkünlərin azad olunmuş ərazilərə qayıtmasını və münaqişə bölgəsində əsas kommunikasiya vasitələrinin bərpasını nəzərdə tuturdu. İkinci mərhələdə Laçın və Şuşa məsələləri həll olunmalı, Dağlıq Qarabağın statusunun əsas prinsipləri razılaşdırılmalı və nəticədə ATƏT-in Minsk konfransı çağırılmalı idi. 
10 oktyabr 1997-ci il tarixində Strasburqda Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri birgə bəyanatla çıxış edərək, “həmsədrlərin son təkliflərinin Minsk qrupu çərçivəsində danışıqların bərpa edilməsi üçün ümidverici baza” olduğunu bildirdilər. Daha sonra Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyan “mərhələli həll” planının Qarabağ münaqişəsinin həllinin yeganə mümkün variantı olduğunu əsaslandıran məqalə ilə çıxış etdi. Ancaq Azərbaycan ərazilərinin işğalına bilavasitə başçılıq edən keçmiş səhra komandirləri Robert Köçəryan, Serj Sərkisyan, Vazgen Sərkisyan və digərləri bu plana qarşı çıxdılar. 1998-ci ilin fevral ayında Levon Ter-Petrosyan Qarabağdan olan R.Köçəryan və digərləri tərəfindən istefaya məcbur edildi. 



Oxunub: 2135