Ana Sayfa   » EDEBİYAT    » XIX- XX yüzyıl Karabağ edebiyatı   

XIX- XX yüzyıl Karabağ edebiyatı

  


19. yüzyılın başlarında Azerbaycan’ın Rusya İmparatorluğuna katılması Karabağ kültüründe ev edebiyatında Batı eğilimi güçlenmiştir. Bu gelişmenin etkisi altında edebiyatta milli, gerçekçi ve dünyevi motifler öncül konuma gelmiştir.

Molla Penah Vagif’in doğrudan etkisi altında Karabağ edebi muhitinde yetişmiş eleştirel ve gerçekçi mizahın temsilcisi Kasım bey Zakir (1784-1857)  uzun müddet dönem şiirinin  gelişim yönünü belirlemiştir. Fakat gerek Zakir’in gerekse o dönemde yaşamış şairlerin eserlerinde Füzuli geleneklerinin de aynı  seviyede devam ettiğini görebiliriz. Bu akımın önde gelenlerinden biri de Hurşud Banu Natevan (1830-1897) idi. 
Şuşa’da faaliyet gösteren "Meclis-i Üns" şiir meclisini Hurşud Banu Natevan, "Meclis-i Feramuşan"u ("Unutulmuşlar Meclisi") ise Mir Möhsün Nevvab yönetiyordu. Şiir meclisleri arasında sıkı ilişkiler vardı ve şairler bir-biri ile yazışırdılar. 19. yüzyıl edebiyatı, Karabağ edebi mektebinin daha yüksek aşaması sayılan 20. yüzyıl edebiyatına geçiş için sağlam temel hazırlamıştır.
 M.F.Ahundzade gelenekleri üzerinde gelişmiş aydınlanma edebiyatı  Necef Bey Vezirov’un (1854-1926) 19. yüzyılın sonlarında kaleme aldığı komediler ve "Müsibet-i Fahreddin" (1894) trajedisi, Ebdürrehimbey Hakverdiyev’in (1870-1933) komedileri ve "Dağılan Tifak" (The Destroyed Home), "Bahtsız Genç" (1900), "Ağa Mehemmed Şah Kacar" (1907) trajedileriyle Azerbaycan edebiyatı daha da zenginleşmiştir.
Azerbayca’ın ilk profesyonel kadın aşığı Aşık Peri de Karabağ edebi muhitinde yetişmiştir. Onun yaşadığı dönem yazılı edebiyatla folklorun kavuştuğu olgunlaşma dönemi adlandırılabilir.
19. yüzyılın sonu 20. yüzyılın başlarında Karabağ’ın yetiştirdiği en ünlü aydınlardan biri de büyük bestekar, Şark’ta ilk opera bestecisi, büyük dramaturg, ilk libretto müellifi, müzikal komedi janrının banisi, gazeteci yazar, Azerbaycan Milli Marşı’nı müellifi Üzeyir Hacıbeyli’dir (Hacıbeyov)
O dönem Karabağ edebi muhitinin önde gelenlerini şu şekilde sıralayabiliriz olar: 
Yusif Vezir Çemenzeminli - ilk tarihi romanlar müellifi (“İki Ateş Arasında” (“Kan İçinde”); “Kızlar Pınarı” ve s.), yazar ve etnograf, folklor bilimcisi, diplomat.

Ceyhun Bey Hacıbeyli - yazar, gazeteci, diplomat, folklor bilimcisi (Paris’te ilk kez "Karabağ Folkloru" kitabını Fransızca ve orijinal metniyle yayınlamıştır). 

Ahmed Bey Ağayev - Azerbaycan devletçiliği düşüncesinin büyük ideologlarından biri, yazar, gazeteci, Ermeni terörüne karşı savaşan ilk Türk "Difai" teşkilatının kurucusu.

Firudin Bey Köçerli - ilk edebiyat tarihçisi, aydın, Gori ve Gazah Öğretmenler Okulunun müdürü

Süleyman Sani Ahundov - ilk çocuk edebiyatı banilerinden biri, "Laçin Yuvası" dramında Azerbaycanlı mantalitesini yaşatan ilk bey karakterinin yazarı, ilk Milli Kahraman adı almış yazar; 
Karabağ evladı olarak dünyaya gözlerini açmış bu sanat adamları Azerbaycan edebiyatı ve kültürünün büyük düşünürleri seviyesine yükselmiş ve Türk halkının evlatları olarak değerlendirilebilir.



Okundu: 6200